Mundial orzusi (birinchi qism)

Jumladan, koreys futbolchilariga Evropa va Osiyoning etakchi jamoalaridan xaridorlar ko'paydi. Albatta, ularning bu kabi natijalarga erishishida mamlakat ichki chempionati saviyasining ko'tarilgani ham bosh omillardan biri bo'ldi. 1994 yildan boshlab hisoblasak, Osiyo chempionlar kubogi va chempionlar ligasi turnirida Koreya jamoalari 9 marta g'oliblikni qo'lga kiritishdi. Ko'rib turganingizdek, yuqori natija va g'alabalar birlamchi harakatlar evaziga qo'lga kiritilmaydi. Janubiy Koreya misolida oladigan bo'lsak, bu yurt futboli har bir yo'nalishda bosqichma-bosqich rivojlantirilib, yakunda mundialning doimiy ishtirokchisi darajasiga olib chiqdi. Yani bolalar futboli, klublar va terma jamoalar birgalikda oldinga qadam tashladi. Xalqaro maydonda Park Ji Sung, Li Chung Yong, Cha Du Ri, Park Chu Yong, Li Yong Pyo kabi koreys futbolchilari nomlari nufuzli jamoalar tarkibida tilga olinishi va ularning o'yinlaridan butun dunyo bahramand bo'layotganligi havas qilsa arzigulik ish deb o'ylayman.

Yaponiya futboli tahlili
Koreyaliklarning xalqaro maydonda erishgan natijalari, kunchiqar yurt vakillarini yanada ko'proq ishlashga va intilishiga sabab bo'lgan bo'lsa, ajabmas. Negaki, Yaponiya futboli asosan 20-asrning so'nggi 10 yilligida katta sahnaga chiqa boshladi. Ular ko'p yillik rivojlanish dasturi asosida ish olib borishdi. Ayni vaqtda Yaponiya Osiyoning birinchi raqamli jamoasiga aylangunga qadar bosib o'tgan yo'liga nazar tashlasak.

Yaponiya Janubiy Koreyadan biroz farqli ravishda dastlabki yutuqlarni o'z qitasida qo'lga kiritishdan boshladi. Maqolaning birinchi qismida koreyaliklar 1986 yildan buyon muntazam JCHlarda ishtirok etib kelayotganligini yozgandim. Samuraylar yurti jahon chempionatida 1998 yildan boshlab o'z ishtirokini boshlagan. Yaponiya 1992 yil o'z maydonida o'tgan Osiyo kubogida bosh sovrin egasiga aylandi. Jamoani mazkur musobaqaga ilk marta xorijlik murabbiy boshlab tushdi. Gollandiyalik Xans Ouft 1992-93 yillarda yaponiyaliklarga ustozlik qildi. 1994 yil braziliyalik Roberto Falkao jamoaga bosh murabbiy etib tayinlandi. Ammo uning natijalari rahbariyatni qoniqtirmadi va u shu yilning o'zidayoq terma jamoani tark etdi. 1996 yilgi Osiyo kubogida chempion sifatida ishtirok etgan jamoa biz bilan bir guruhdan joy olganligi yodingizda bo'lsa kerak. O'sha turnirda jamoa ¼ finalda Quvaytga mag'lub bo'ldi va musobaqani tark etdi. Natija qoniqarsiz bo'lganligi sababli, bosh murabbiy Shu Kamo o'rnini Takeshi Okada egalladi. Okada boshchiligida jamoa o'z tarixida birinchi marta JCH yo'llanmasini qo'lga kiritdi. Bu gal ham ular biz bilan hal qiluvchi bosqichda bir guruhdan joy olgandi. Okada jahon chempionati yakunlanganidan so'ng, o'z o'rnini franciyalik mutaxassis Filipp Trusega bo'shatdi. 2000 yilgi Osiyo kubogida Truse yaponlarni yana qita shohsupasiga ko'tardi. Shuningdek, bu ustoz bilan ular 2002 yil o'z maydonlarida o'tgan JCHda to'p surishdi. Trusening 4 yillik faoliyati o'z yakuniga etib, braziliyalik mashhur Ziko kunchiqar yurt futbolchilariga ustoz etib tayinlandi. Ziko ham to'rt yil bu jamoani boshqardi. 2004 yil Yaponiya uchinchi marta Osiyo kubogi g'olibiga aylandi hamda 2006 yil Germaniya maydonlarida o'tgan JCHda ishtirok etdi. JCH yakunlangach, Ziko o'rniga bosniyalik Ivica Osim bosh murabbiy etib tayinlandi. Osimning faoliyati bir yil davom etdi. Insult sabab, u Yaponiyani tark etishga majbur bo'ldi. Uning o'rniga terma jamoani ilk marta JCHga olib chiqqan Takeshi Okada ustozlikka tayinlandi. Jamoa 2007 yil Osiyo kubogida 4-o'rin bilan kifoyalanishga majbur bo'lgan bo'lsa, 2010 yilgi JCH yo'llanmasini ortiqcha qiyinliksiz qo'lga kiritdi. 2011 yil Osiyo kubogida jamoani italiyalik taniqli murabbiy Alberto Zakkeroni boshlab tushdi. Yani yaponlar odatdagidek JCH yakunlangach yana bosh murabbiyni almashtirishgandi. Qatar maydonlarida o'tgan qita kubogini qo'lga kiritgan Yaponiya, navbatdagi JCH yo'llanmasini ham naqd qilib qo'ydi. Shu o'rinda bir narsaga etibor qaratsak, Yaponiya Janubiy Koreyadan yana bir holat bilan farqlanyapti. Koreyaliklar asosan mahalliy murabbiylar ishidan qoniqish hosil qilgan bo'lsa, yaponlar xorij mutaxassislariga etibor qaratib kelmoqda. Bosh terma jamoaning 22 yillik faoliyatini sarhisob qilsak, ular 4 marta qita chempioni va ketma-ket so'nggi besh jahon chempionatida ishtirokchisi bo'libdi. Bu ko'rsatkichni qadri nechog'li baland ekanligini tariflashga hojat bo'lmasa kerak.

Yaponiya Olimpiya terma jamoalari ham xuddi koreyaliklardek so'nggi besh musobaqaning barchasida ishtirok etgan. Bu ham ularning ko'p yillik rivojlanish dasturining yurt futboliga keltirgan ijobiy ko'rsatkichlaridan biridir.

Yoshlar terma jamoalari o'rtasida o'tkazilgan turnirlarda Yaponiya qita sharafini munosib himoya qiluvchilardan biri desak xato bo'lmaydi. Yoshlar o'rtasida o'tkazilgan 15 jahon chempionatidan 8tasida yaponiyaliklar ishtirok etishgan. 1999 yil ular finalga qadar etib borib, Ispaniya yoshlariga (0:4) mag'lub bo'lishgan. Har doim pley-off bahslariga qadar etib borgan yaponlar, birgina 2001 yilgi JCHda guruh o'yinlari bilan cheklanishgan.

O'smirlar terma jamoasi ham Yaponiya futbolining doimo diqqat etiborida bo'lib keladi. Yaqinda BAAda bo'lib o'tadigan JCH bilan hisoblaganda yaponiyaliklar 7 marta bu nufuzli turnirda ishtirok etgan bo'lishadi. Shundan ikkitasida o'smirlar chorak finalga qadar etib borishgan. Etiborli jihati 2007 yildan hozirgacha ular muntazam ravishda o'smirlar mundialida qatnashib kelmoqdalar.

Yaponiya futbolining bu qadar tez rivojlanishiga mamlakat chempionatini birinchi navbatda Evropa chempionatlari darajasiga olib chiqish maqsadi bosh omillardan biri bo'ldi. Klublar o'rtasida o'tadigan qita kuboklarida yaponiyaliklar bir necha marta g'olib bo'lishgan.

Shu o'rinda bugun xorij maydonlarida o'z o'rni va nomiga ega yaponiyalik futbolchilarga to'xtalsam. 1998 yili o'tkazilgan jahon chempionatida Yaponiya terma jamoasi tarkibida bitta xorijda to'p suruvchi futbolchi bor edi. Tayanch yarim himoyada to'p suruvchi Xiditoshi Nakata Angliyaning “Bolton” jamoasi sharafini himoya etardi. Navbatdagi JCHda legionerlar soni 5taga etdi. Nakatadan tashqari Akinori Nishizava ham “Bolton”dan terma jamoaga yordamga kelgan bo'lsa, Yuniichi Inamoto “Vest Bromvich” (Angliya), Koji Nakata “Bazel” (Shveycariya), Takayuki Suzuki “Crvena Zvezda” (Serbiya)lar ham bosh jamoa tarkibida munosib o'yin namoyish etishdi. Keyinchalik ularning safi yanada kengaydi. Hozirgi kunda “Manchester Yunayted” azosi Shinji Kagava va CSKA vakili Kaysuke Xonda Yaponiya terma jamoasining etakchi vakillari hisoblanadi.

Janubiy Koreya futbolchilarga nisbatan yaponiyalik futbolchilarning xorijda nufuzi ancha balandligiga ham aynan ichki birinchilikning saviyasi yuqoriligi sabab bo'lsa, ajabmas. O'z davrida Arsen Venger (Franciya), Xans Ouft (Gollandiya), Ziko (Braziliya), Detmar Kramer (Germaniya), Per Littbarski (Germaniya) kabi mutaxassislar turli klublarda faoliyat olib borganligi chempionatga bo'lgan qiziqishni orttirdi. Shuningdek, ananaviy “Toyota kubogi” turnirini Yaponiyada o'tkazilishi bu hududda futbolni yanada ommaviylashishiga turtki bo'ldi. Ayni vaqtda bu Qitalaro kubok g'oliblari o'rtasida o'tkaziladigan turnirga aylangan. Yaponiya “J” ligasida ko'plab taniqli futbolchilar ham to'p surishgan. Misol tariqasida hozirda ancha mashhur bo'lib borayotgan braziliyalik Xalk dastlabki faoliyatini Yaponiyada boshlab, keyinroq “Portu”ga ko'chib o'tganligini va uni “Zenit” katta mablag' evaziga o'z safiga qo'shganligini keltirib o'tish kifoya qilsa kerak.

Mavzudan chetga chiqmagan holda, shuni aytish mumkinki, ko'p yillardan buyon bizga orzu bo'lib kelayotgan “MUNDIAL” yo'llanmasini qo'lga kiritish uchun aynan mana shu ikki mamlakat misolida fikr yuritib, o'zimizning milliy rivojlanish dasturimizni ishlab chiqishimiz lozim. Eron, Saudiya Arabistoni, Avstraliya kabi etakchi terma jamoalarda ham bizni qiziqtiradigan nimadir bor bo'lishi mumkin, ammo ishni to'g'ri yo'lga qo'yish bobida Yaponiya va Janubiy Koreyada olib borilgan islohotlar samarasini yuqorida keltirib o'tdim.

Ushbu maqolamning uchinchi qismidan boshlab mamlakatimiz FIFAga azo bo'lgandan keyingi bosib o'tgan yo'lidagi yutuqlari va kamchiliklariga to'xtalaman.

Baxtiyor Shirinov

Mundial orzusi (ikkinchi qism)