Mashhur faylasuflardan biri “qonunlarning keragi yo'q, chunki yovuz odamlar ularga bo'ysunmaydilar, ezgu odamlar esa qonunlar bo'lsa-bo'lmasa, baribir ham jinoyat sodir qilmaydi” degan edi.

Darhaqiqat bugungi kunda mamlakatimizda futbolni rivojlantirish borasida amalga oshirilayotgan ishlar, hukumat tomonidan chiqarilayotgan qonunlarning bari avvalo o'zbek futbolini rivojlantirib, uning dovrug'ini dunyoga tanitishga qaratilgan. Biroq so'nggi paytlarda futbolimizda “salla desa kallani” olib keladigan ayrim rahbarlar sabab chiqarilayotgan qonunlarimizni aylanib o'tish hollari ko'p bo'layaptiki, buning jabrini faqatgina o'zbek futboliyu uning muxlislari tortishmoqda. Eng yomoni futbolimizda egallab turgan lavozimidan foydalanib shunchaki nafs yo'lida o'zini to'xtatishga kuch topolmayotgan rahbarlarning soni oshsa oshayaptiki aslo kamaymayapti.

Yirtilgan haqiqat
O'tgan yilning 11 may kuni o'z uyida “Guliston”ni qabul qilgan “Neftchi” g'alabani “Farg'ona haqiqati” gazetasini yirtish bilan nishonladi. Dilyorbek Ermatovning bu harakati bundan sal avval ushbu gazetada tanqidga uchralgan Yuriy Sarkisyanni ishdan olish uchun katta bahona bo'ldi xolos. Yuriy Vazgenovichning “sayrashi”ga sabab bo'lgan bu harakat o'zini to'laqonli oqladi. Natijada chorak asrlik umrini Farg'ona futboliga bag'ishlagan inson bir lahzaning ichida hatto raxmatga ham loyiq ko'rilmay jamoadan haydaldi. Qisqa fursatdan so'ng o'zining qilmishidan pushaymon bo'lgan futbolchi yana o'sha gazetada hammadan kechirim so'radi. Aslida esa bu qilmishi uchun Sarkisyandan kechirim so'rashi kerak bo'lgan futbolchi o'shandan beri “Neftchi” jamoasining sardori bo'lib kelyapti. Mana mansab va amal uchun o'z ustozining yuziga oyoq qo'ygan shogirdning ishi. Ko'rib qo'ying, ustoz-shogird munosabatini. Ushbu voqealarning shunchaki qurboni bo'lgan Yuriy Sarkisyanning holini bir necha hafta oldin qo'yilgan “Futbol sharhi” ko'rsatuvida ko'rgan bo'lsangiz kerak. Shunday ekan izohga xojat yo'q.

Savol tug'iladi, xo'sh nega Farg'ona futboli uchun o'z umrini bag'ishlagan inson o'sha viloyatga kerak bo'lmay qoldiyu, bugun bo'lsa “Bunyodkor” uchun tajribali murabbiy sifatida klubda ezozlanib, u erda faoliyat yurityapti? Zarbop to'nning o'rniga yirtiq choponni ham ep ko'rmagan farg'onalik futbol mutasaddilari o'sha voqeadan so'ng nima topishdi. O'z vaqtida Sarkisyanning ketishini xuddi 90-yillardagi “Neftchi” qaytib kelgandek tantana qilganlarning bugun qilayotgan ishi kurak tugul tekis asfaltda ham turmayaptiku.

Mirzaboevning oilaviy jamoasi
O'zbekistonda faqat bittagina oilaviy jamoa bor. Ha, topdingiz o'sha “Suyunchi” filmidagi Shermat akaning oilaviy jamoasi. Iya, bu jamoa kinoda xolosku dersiz. Yo'q, bugun ushbu jamoa hayotda ham tashkil etildi. Qachon deysizmi? O'sha matbuot anjumanida turli xil latifalari bilan jurnalistlar orqali ommani kuldiradigan Yuriy Sarkisyan ketgandan so'ng tashkil etilgan “Mirzaboevlar oilaviy jamoasi”.

Keling sharximizni boshlashdan avval “Neftchi” jamoasi tarkibi bilan tanishtirib chiqay: jamoa boshlig'i – Komil Mirzaboev (viloyat futbol federaciyasi vice prezidenti degan lavozimidan tashqari), jamoa murabbiyi – Diyor Mirzaboev (Bolalar o'smirlar futbol makatbi va Farg'ona futbol licey-internati murabbiyligidan tashqari egallab turgan lavozimi).

Buni qarangki katta umidlar bilan klubga kelgan Murod Ismoilov “Neftchi”da ham katta qo'g'irchoq bo'lib yuribdi. Klub futbolchilarining taqdirini bosh murabbiy Ismoilov emas, balki aynan klub rahbarining o'g'li Diyor Mirzaboev hal qilishi ko'pchilikning etti uxlab tushiga ham kirgan emasdir-a! Har ikki gapning birida “hokim hal qiladi” degan gap bilan hokimni aybdor qiladigan Komil Mirzaboev aslida jamoa ulovini o'z o'g'liga topshirib qo'yganini “Neftchi”ga o'g'lini olib borgan ota-onalaru, jamoa ahvolidan xabardor kishilargina biladi xolos.

Oddiygina 1993 yilda tug'ilgan marg'ilonlik futbolchi G'anijon Qobilov bilan ham klub 2017 yilning 10 yanvariga qadar 3 yillik shartnoma imzolagan. Biroq ushbu futbolchi Diyor Mirzaboevning “talabi”ga to'g'ri kelmagani uchun u bilan tuzilgan shartnoma PFL tasdig'iga yuborilmagan. Aniqroq qilib aytganda futbolchining shartnomasi shunchaki ko'zbo'yamachilik uchun tuzilgan xolos.

Qiziq jihati shundaki, G'ayratjon Qobilov “Olmalik” va “Buxoro” singari klublarga borish istagini bildirganda ushbu jamoalar “Neftchi” bilan shartnomasi bo'lgani uchun uni klubga ololmasligini takidlagan. Endi o'zingiz o'ylang, yosh futbolchini chuv tushirib, uning kelajagiga to'sqinlik qilayotgan rahbarni Farg'ona futboli fidoyisi deb bo'ladimi? Bu birgina misol. Farg'ona futboli uchun mehnat qilishga tayyor bo'lgan, biroq “Neftchi”ga sig'magan futbolchilar kam deb o'ylaysizmi? Yaxshiyamki Oliy ligada boshqa jamoalar borki “Neftchi”ga keragi bo'lmagan futbolchilar o'sha jamoalarning asosiy tarkibidan o'rin olib maydonga tushishmoqda.

Ha, aytgancha klub texnik direktori, bosh hisobchisi va uning yordamchilari ham oilaviy jamoa qaydnomasidan o'rin olganidan xabaringiz bo'lsa kerak.

Yotib esang tog' ham ag'dariladi
Bug'doyning isini olgan sichqon devorni ham teshadi. Buni qarangki, Komil Mirzaboevning “Neftchi”ga kelishi xuddi bug'doyning isini olgan sichqonga o'xshaydi. Nega deysizmi? Axir klub hisobida yotgan milliardlab pulning hidini bilgan odamning tomog'i qimirlamay qaeri qimirlasin. Keling hammasini boshidan boshlaylik.

Yuriy Sarkisyandan so'ng jamoaga bosh murabbiy bo'lib kelgan Amet Mametga 100 million “podyomniy” bergan boshliq shu dondan bir chimdim olmaganiga hech kim ishonmaydi. Axir bir qop bug'doyni oilaviy o'g'irlagan sichqonlar ichida katta sichqon o'zining ulushini ajratmay iloji yo'qda. Eng qizig'i ayni paytda ham Amet Mametga tuzilgan shartnoma pullari hamon to'lanib kelinmoqda. Buni qarangki ushbu shartnomadan haligacha viloyat hokimining xabari yo'q ekan.

So'nggi paytlarda xalq og'zida molingni sot, qo'yingni sot futbolchi bo'l. Juda bo'lmasa biror bir klubga bir yil yo murabbiy yo rahbar bo'lsang kifoya, degan kinoyali maqol yuradi. Sabab deysizmi? To'pig'i suv ko'rmay turib millionlab pullarni olayotgan futbolchiyu murabbiylarga, ularning nonidan ulush olayotgan rahbarga hammaning ham havasi keladi-da! Kimning ham peshona terisi oqmay turib pul topgisi kelmaydi deysiz. Ayniqsa, “Neftchi”dek klubning rahbari sifatida milliardlab pulni boshqarishu, bu jamoaning murabbiyi bo'lib millionlab oylik olishni istagan odamlar yo'q deb o'ylaysizmi? Bular faqat oylik. Mukofot pulidan tushadigan foydani aytsak molu-qo'y tugul uyini sotib ham yo futbolchi, yo murabbiy, yoki klub rahbari bo'laman degan odamlar soni ko'payib qolishi aniq.

Gap kelganda o'tgan yilgi “haydalish operaciyasi”ning qurbonlari qatorida bo'lgan Anvar Berdiev haqida to'xtalmaslikning iloji yo'q. Malumotlarga ko'ra Berdiev “Neftchi”ga hurmati sabab klub to'lashi lozim bo'lgan 35 million pulni olmaslikka qaror qilgan va ushbu summadan voz kechgan. Biroq klub rahbarining talabiga binoan futbolchi oq qog'ozga olmagan pulini oldim deb qo'l qo'yib bergan. Xo'sh, aytingchi, Anvarning pullari kimning cho'ntagini “izlab” topdi. Bu jumboq savolga hali beri javob topilmasa kerak. Bu hali holvasi. Anvar Berdievdan tashqari Sherzod Hakimov, Baxtiyor Yoqubov singari futbolchilarning ham dardi o'z ichida. Ular ham olmagan pulini oldim deb jamoadan ketishgan. Xo'sh ushbu futbolchilarning pullari qaerga ketgan?

Chala futbolning dala o'yinchilari
Etti oyda tug'ilgan bolani chala tug'ilgan bola deyishadi. Xo'sh, shunday ekan olti oylik shartnomani qanday atash kerak. Chala tuzilgan shartnomami? Chala tug'ilgan boladay bir necha yildan beri yarim yillik shartnomalar bilan Oliy liga jamoalarning pulini olayotgan Zayniddin Tojiev, G'ulom O'runov, Vyacheslav Ponamaryov va Mirzakamol Kamolov singari futbolchilar ham Komil Mirzaboevning “Neftchi” hisobidagi katta ko'tarma puliyu, yoshidan ham katta oylik evaziga klubga kelgani bugun hech kimga sir emas. Ayniqsa, juda katta ko'tarma puli evaziga “Neftchi” azosiga aylangan Zayniddin Tojiev viloyat hokimiga gollarim bilan jamoaga yordam beraman dediyu bu yog'i “Mahallada duv-duv gap” filmidek bitta qo'zi bo'lib qoldi. Ayni paytda ushbu futbolchilardan faqatgina Vyacheslav Ponamaryovgina klubda xolos. Qolganlari esa yana o'sha chala shartnomasi bilan boshqa klublarning “qonini ichishmoqda”.

Yana bir gap. 2013 yilda “Olmaliq” jamoasida o'ynagan, biroq ushbu klubga kerak bo'lmay qolgan Igor Petkovichni vodiyga kelishi oz emas ko'p emas naqd 200 million so'mga tushganini ko'pchilik bilmasa kerak. Hozirda jamoada o'zini tiklash bilan band bo'lgan futbolchining oyligi ham AQSH dollarida to'lanishiga nima deysiz? Iqtisodiy ahvolni sabab qilib Birinchi ligadan bosh tortayotgan klublarning bir yillik xarajatiga teng pulni bitta futbolchiga berayotgan “Neftchi” faqatgina Oliy ligadan tushib ketmaslik uchun sarflayaptimi?

“Neftchi” davolash markazi
Hammamizga malumki har yili mavsum oldidan barcha jamoa futbolchilari tibbiy ko'rikdan o'tkaziladi. Chig'atoyda joylashgan ushub tashkilotning yakuniy xulosasiga asosan futbolchilarga mavsum davomida maydonga tushish huquqi beriladi. Buni qarangki “Neftchi” jamoasiga chaqirilgan aksariyat futbolchilar hatto tibbiy ko'rikdan o'tolmagan. Xususan, nigeriyalik futbolchi Devid Oniya ham tibbiy ko'rikdan o'tolmay, “zayavka”ga kirmagan bo'lsada hamon jamoa hisobidan davolanib yuribdi.

Ayniqsa, Farg'onaga rossiyalik legioner futbolchi sifatida katta ko'tarma puli evaziga chaqirilgan Levani Gvazava nima maqsadda klubga chaqirilganini hech kim tushunmaydi. Xabarlarga ko'ra klubning yaxshigina puli evaziga tashrif buyurgan rossiyalik futbolchi Farg'onaga o'z formasini tiklash uchun tashrif buyurgan xolos. Sog'lig'ini sanatoriyada tiklashga kelgan odamdek “Neftchi”da “zayavka”siz yashayotgan Mamajonov, Jalilov singari futbolchilarni sanab charchaysan kishi. Xo'sh, o'sha futbolchilar kimning hisobidan kun ko'rishmoqda. Yoki klubning puli shunchalik oshib-toshib yotibdimi?

“Komil shou”
Viloyat hokimining buyrug'iga asosan farg'onalik yosh iqtidorli futbolchilarni “Neftchi” klubiga saralab olish maqsadida tashkil etilgan “Neftchida o'ynashni hohlaysanmi?” turniri haqida ko'pchilikning xabari bo'lmasa kerak. Rasmiy nomi barchani qiziqtiradigan ushbu turnir yosh futbolchilar orasida “Komil shou” nomi bilan mashhur. O'ngan yilning dekabr oyida o'tkazilgan “Komil shou” musobaqasida viloyatda tashkil etilgan klublarda to'p suruvchi salkam 500 nafar farg'onalik yoshi iqtidor egalari ishtirok etishgan. Biroq ushbu futbolchilarning birortasi “Neftchi”ning, aniqroq qilib aytganda klub rahbarining talabiga “javob” bermagan.

Endi o'zingiz o'ylang, 500 nafar futbolchi orasidan klubga atigi bir nafar bo'lsada futolchi munosib ko'rilmagan bo'lsa viloyatda futbolni o'sish deyish kerakmi yoki o'lish. Xo'sh buning uchun viloyat futbol federaciyasi vice prezidenti qanday javob beradi. Farg'onalik yoshlardan hech bir futbolchi jamoaga qabul qilinmagani viloyatdagi biror bir murabbiy ilshamayotganidan dalolat emasmi?

Yana bir holat. Yuriy Sarkisyanning “Neftchi”dan ketishi orqali nafaqat klubning ichki tizimi, balki eski ulovlari ham chetga chiqarildi. Bular qatorida uzoq yillar davomida farg'onalik futbolchilarni og'irini engil qilib kelgan “Ikarus” avtobusi ham eskilar qatoriga qo'shildi. Shu bois ham klub yangi avtobusga ehtiyoj sezdi. Natijada jamoaga Xitoydan 47 ming AQSH dollariga “Foton” rusumli avtobus olib kelingan.

Tushunarsiz holat. Uzoq Xitoyda 47 ming AQSH dollar turgan avtobusning Farg'onaga kelgancha naqd 450 million so'mga aylanganini pashshadan fil yasashning isboti desa bo'ladi. Eng qizig'i shuncha katta miqdorda kelgan avtobus ayni paytda buzuq bo'lib, klub o'zining eski “Ikarus” avtobusida yurganiga ko'pchilik ishonmasa kerak.

Ishonch
Bir yil avval Farg'ona viloyat hokimi “Neftchi” jamoasiga yangi rahbar sifatida Komil Mirzaboevni tayinlaganda unga katta ishonch bildirilgan edi. Ayniqsa farg'onalik yosh futbolchilarni o'stirishda, Oliy liga o'yinlarida viloyat sharafini munosib himoya qilishi uchun bildirilgan ishonchni so'z bilan ifodalash qiyin. Hammamiz bilamizki ishonch katta narsa. Uni oqlash shunchaki devorni oqlash emas. Viloyat hokimi o'zi ishonch bildirib futbolni rivojlantirish uchun tanlagan inson viloyat futbolini orqaga tortib tursa, xo'sh futbolda kimga ishonish kerak. Hali bir yil bo'lmasdan turib farg'onalik futbol muxlislarining nafratiga uchragan klub rahbarigami yoki “Ishonamanki, “Neftchi” Oliy ligadan tushib ketmaydi, degan Murod Ismoilovga? Futbolda kimga ishonishni ham bilmay qoldi muxlislar. Qisqasi, mashhur yozuvchimiz O'tkir Hoshimov aytganidek, baliq boshidan sasiydi, dumidan tozzalanadi. Baliqni tozzalash vaqti keldi, nazarimda?!

Farhod NORBO'TAEV

Yomg'irdan qochib, do'lga yo'liqqan “Neftchi”