Афсуски у киши ҳақида мақола ёза олмадим. Йўқ, вақт ва футзалнинг бунга ҳеч қандай алоқаси йўқ. Шунчаки, ўзимдан 50 ёш катта бўлган мэтр ҳақида саёз нарса ёзиб қўйишдан чўчидим. Бугун эса "Файсбук"даги саҳифамда, яна бир кучли журналист, устоз - Мавлон Шукурзода томонидан Ахбор додага бағишлаб ёзилган мақолани ўқиб чиқар эканман, улардан буни сайтга жойласам бўладими ёки йўқми сўрадим. Мана ҳозиргина, у кишининг жавобларини олдим ва устознинг, устоз ҳақида ёзган мақолаларини Сизларга ҳам илиндим.

Нодирхўжа Юлдашев

Бугун, 19 февраль, деярли барча спортжурналистлари учун устоз, таниқли футбол шарҳловчиси, спортимиз фахрийси, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган ёшлар мураббийи Ахбор Рустамович Имомхўжаев 80 ёшгатўлдилар. Хурматлиустоз, Ахборака Имомхўжаевни таваллуд айёмлари билан табриклаймиз! Устозга узоқ умр, сиҳат-саломатлик тилаб, фарзандларини бахтини куп йиллар куришлик насиб айласин! Илоҳим барча эзгу ниятлари рўёбга чиқсин! Аллохнинг иноятига сазовор бўлиб, роҳат-фароғатда куп йиллар яшашлик насиб айласин!

Ахбор Рустамович Имомхўжаев билан учрашувимиз унинг хонадонида жойлашган ҳозирча ягона “Пахтакор”-79 музейида рўй берди. Ахбор ака эндиликда мулк бўлиб қолган эски фоторасмлар, китоблар, мақолалар, собиқ жамоанинг футбол ашёлари, вимпелларини кўз қорачиғидай асраб-авайлаб келмоқда. Улар ичида Кубоклар, марҳум футболчиларнинг дўстлари ва қариндош уруғларининг эсдаликлари ҳам ўрин олган. Музейда яна ўша машъум кунда пахтакорчилар учган ТУ-134 самолётининг парчалари ва бир ҳовуч тупроқ ҳам бор...

Қуйида, Ахбор акам билан 2013 йили булиб утган сухбатни хавола килмокчиман…

Ўшанда тасалли сўзлари топилмай қолганди

12 август куни (1979 й) тонгги соат тўртда уйимиз олдига Ўзбекистон Спорт қўмитасининг навбатчилик машинаси келиб тўхтади. Сиз зудлик билан Спорт қўмитасига борар экансиз, дейишди. Йўлда юрагим алланечук бўлиб кетаверди, менга қисқагина қилиб, “ҳалокат” деб жавоб беришди... Бинога одам кўп тўпланганди – ким қаттиқ ҳаяжонда, ким жиддий ва ташвишли, ҳамма ниманидир куйиб-пишиб муҳокама қиларди. Хоналарда телефонлар бетўхтов жирингларди... Мен Ўзбекистон ҳакамлар коллегияси раиси Виктор Вишинскийдан нима гаплигини аниқроқ айтишини илтимос қилдим. У Минск йўлида икки самолёт бир-бирига тўқнашиб кетганини, улардан бирида “Пахтакор”нинг асосий таркиби учиб кетаётганини сўзлаб берди. Кўз олдим қоронғилашиб, карахт бўлиб қолдим...

Мен бу йигитларни яхши билардим, бизлар кўришиб турар, собиқ Иттифоқ бўйлаб ташқаридаги ўйинларга бирга учар эдик. Мен “Пахтакор”га жонимни ҳам, дилимни ҳам фидо қилган одамман. Янги мураббий Олег Петрович Базилевич Киев “Динамо”сига ўхшаган жуда қисқа муддат ичида бақувват, ҳужумкор жамоа ташкил этган ва барча чизиқлар бўйлаб тажрибали ва ёш футболчиларни қўйиб чиққан эди. Олег Петрович бошчилигида “Пахтакор” мамлакат чемпионати ўйинларидан бештасида фақат битта очко йўқотганди, холос. Пахтакорчилар ўз кучларига ишонар ва чемпионатда юксак натижаларга эришишга қаттиқ умид боғлар эдилар...

Шум хабардан гаранг бир ҳолда Спорт қўмитаси биноси ҳовлисига чиқдим, ҳаммаёқ одам... Мени таниб қолган мухлислар “шу гап ростми” деб қайта-қайта сўрар эдилар... Мухлисларнинг жароҳатли юракларидан ўқдай отилиб чиққан бундай саволларга жавоб йўқ эди. Ўша куни ҳам, эртасига ҳам, индинига ҳам жавоб бўлмади... Фақат 15 августдагина расмий Тошкент воқеани баён этди. Бутуниттифоқ матбуоти эса чурқ этмаётганди. Спорт қўмитаси биноси яқинидаги майдонда минглаб мухлислар тўпланган. Барчамизни битта қайғу, севимли жамоадан жудолик бирлаштириб турарди. Спорт қўмитаси раҳбарияти илтимоси билан биз бир гуруҳ футболчилар, футбол фахрийлари, масъул ходимлар билан мухлисларга пешвоз чиқар, марҳум пахтакорчиларнинг фожиали қисматлари ҳақида нимани билсак, шуни уларга тушунтирар эдик. Айниқса марҳумларнинг қариндош-уруғлари билан гаплашиш ғоят қийин эди, уларга тасалли сўзлари топиб бўлмасди...

Муқаддас Рамазон ойида шаҳид кетганлар

Илгари бу борада гапириш ёки ёзиш ман этилган эди, аммо фожиа муқаддас Рамазон ойида рўй берганди. “Катта боғ” кўчасидаги ота ҳовлимизда ўша куни ифторлик бўлиши керак эди. Одатда бу тадбирга қариндош-уруғлар, дўст-ёрлар ва қўни-қўшнилар йиғилиб, марҳумларга Қуръон тиловат қилинар, кун ботиши билан дастурхонга қаралар эди. Ўша куни 12 августда мен Спорт қўмитасидан анча кеч қайтдим. Юзим шишган, кўзларим қизарган, ёш милдираб турарди. Мени бу аҳволда кўриб, ҳамма таажжубга тушди. Бизнинг аждодларимиз руҳоний эшонлардан эди, наслимиздан бири, қадрдон тоғам Фаттоҳ Қори воқеадан дарак топиб, шаҳид бўлганлар ҳақида даъват (маъруза) қилдилар. Пахтакорчиларнинг халққа фидоийларча хизмат қилганлари борми, ватани учун жонларини фидо қилганлари борми – ҳаммасини бир-бир тилга олиб ўтдилар. Охирида таъкидлаб айтдиларки, улуғ Рамазон ойида шаҳид кетганлар Парвардигорнинг амри билан тўғри жаннатга бориб тушадилар. Шундан кейин яна Қуръон тиловат қилинди. Бутун оқшом ҳеч кимнинг юраги чироқ ёқса ёримайдиган бир ҳолда бўлди. Ифтордан одамлар кўзда ёш билан қайтган кун бўлган ё бўлмаганини ҳеч ким эсламайди.

Менинг азиз дўстларим

Қардошлик рамзи. Агар “Пахтакор”-79нинг таркибига диққат билан разм солиб қаралса, Қирғизистондан ташқари Ўрта Осиёнинг деярли барча республикалари вакилларини кўриш мумкин. Шубҳасиз, Владимир Макаров, Сергей Покатилов ва Виктор Чуркин минтақа республикалари қардошларча муносабатларининг ўзига хос рамзи ҳисобланади. Шу боисдан “Пахтакор”-79 нинг ҳалигача бутун Ўрта Осиё бўйлаб мухлислари бор.

Истеъдодли Михаил Ан. 1968 йил қишда Республика спорт интернатининг олти ўқувчиси СССР ўсмирлар термаси раҳбарияти назарига тушади: Виктор Пшеничников, Валерий Ортиқов, Виктор Жалилов, Александр Бурикин, Николай Коломейцев ва Михаил Ан. Бу йигитчаларни собиқ Иттифоқ ўсмирлар термаси йиғинига таклиф қилишди. Ўшанда уларнинг мураббийи Гурам Дараселия тўсатдан касал бўлиб қолди ва Ўзбекистон Футбол федерацияси раҳбарияти менга йигитларни Эшери (Грузия) спорт базасига олиб боришни топширди. Шу нарса мароқли эдики, йиғинда иштирок этадиган 30 нафар футболчидан роса олти нафарини ўзбек футбол мактаби вакиллари ташкил этар эди. Иттифоқ ўсмирлар термаси мураббийлари бундай дер эдилар: “Мана кўрасизлар, Михаил Ан чинакам футбол мутахассиси бўлиб етишади. Унинг келажаги порлоқ”. Катта футбол мутахассиси оғзидан бундай мақтов сўзларни эшитиш менга озмунча фахр бағишламаслигини тасаввур этиш қийин. Кейинчалик бу башоратнинг нечоғли тўғри эканини ҳаёт ўзи тасдиқлади.

Ўз хатоларига иқрор. Пахтакорчилар ичида Владимир Фёдоров мен яхши кўрган ўйинчилардан бири эди. Мен унинг қариндош-уруғлари, оға-иниларини яхши билардим, уйларига ҳам тез-тез бориб турардим. Миша каби Володяни ҳам Красницкий, Абдураимов, Стадник сингари ёрқин юлдузлар қаторига қўяман ўзимча. Ёшлиги ва тажрибасизлигига бориб кўплаб омади чопган футболчилар гоҳо юлдузлик касалига чалинадилар. 70-йиллар ўрталарида Владимир Фёдоров ўйинида юксалиш сезилди – у айни дамда СССРнинг уч – ёшлар, олимпия ва миллий термаларида тўп сурар эди. Бу унинг хулқига ҳам ўз таъсирини ўтказолмай қолмади. Ўзини босолмаслик, арзимаган нарсадан тутақиш мутахассис ва мураббийларни таажжубга соларди. Луганскнинг “Заря”сига қарши ўйинлардан бирида у ҳакамга нисбатан ҳеч ахлоқ-одобга тўғри келмайдиган тарзда муомала қилди ва 10 ўйиндан ҳайдалди. Шунда жамоа раҳбарияти Ўзбекистон Футбол федерациясига мурожаат қилиб, ЎФФнинг навбатдаги мажлисида у билан махсус тарбиявий суҳбат ўтказишни илтимос қилди. ЎФФ идора аъзолари ва “Пахтакор” раҳбарияти Владимир Фёдоров хулқ-атворининг айрим лавҳаларини қаттиқ танқид остига олишди ва уларни бартараф этиш йўлларини айтишди. Генерал Файзулла Норхўжаевнинг (у В.Фёдоровнинг ашаддий мухлиси эди – таҳрир.) жўшқин, ҳарбийларга хос жиддий нутқидан кейин Володя ўрнидан турди ва жамоа раҳбарияти ва ЎФФ Идораси аъзоларидан шахсан кечирим сўради, бошқа бундай хатога йўл қўймасликка, ўйинда оғир-вазмин бўлишга ваъда берди.

Унинг иқрор бўлиб айтган гаплари ўта самимий, виждонан ва ғараздан мутлақо холи эди, унинг ҳар бир сўзидан чинакам мардларга хос оҳанг ва руҳ анқиб турарди. Мана шу муносиб танбеҳдан кейин Володя менинг кўзим олдида яна ҳам юксакликка кўтарилди. Мен футболчиларни ёки бошқа бировни илоҳийлаштиришдан узоқман ва Володя ва унинг дўстларини аслида қандай бўлса ўшандай тушуниш керак деб ўйлайман. Ишончим комилки, мана шу кичик бир мисол унинг катта обрўйига қилча путур етказмайди. Михаил Ан ва бошқа футболчилар олган сариқ ва қизил карточкалар борасида ҳам шундай гапларни айтишни истардим. Айрим ҳолларда у ҳам майдонда қизишиб кетарди. Аммо бу жузъий камчиликлар унинг миллионлаб мухлислар ихлосига сабаб бўлишдан тўхтатиб қололмайди..

Қийматлик дўстим Мансур Толибжонов

Мансурни азалдан, у “Б” тоифасидаги жамоаларда ўйнаб юрганидан буён билар эдим. Футболчи сифатида у ўзини ёрқин намоён эта олган эди. Ундан яхши мураббий чиқиши ҳам мумкин эди. Бундай ажойиб маъмурни ҳеч учратмаганман – у ҳар бир нарсани дақиқама-дақиқа ўлчаб чиқар, масъулиятни чуқур ҳис этар ва жон-дилини бериб ишлар эди, у доим ёниб турар ва олға интиларди. Жамоада ота ўрнида эди, ўйинчиларнинг оилаларидаги барча “дард”ларни ҳис қилиб турар, ғоят ҳожатбарор, одамжон эди, иши тушган одамнинг ўз вақтида ишини тўғрилаб бермагунча тиним билмасди.

Шарҳловчи Роман Турпишчевнинг омади. Роман яқин дўстим ва ҳамкасабам эди. У русча эшиттиришларни, мен эса ўзбекча эшиттиришларни олиб борар эдик. Ўшанда бизлар жойдан репортажни ташкил этиш учун жамоа билан биргаликда навбатма-навбат учар эдик. Режа бўйича Минскка Роман учиши керак эди, у ҳатто чипта сотиб олганди, бироқ 11 августда мамлакатда Физкультурачилар куни нишонланди, Ўзбекистон телевидениесининг спорт канали махсус кўрсатув устидаги ишини тугаллади. Унинг назорат кўриги вақтида овозлар узилиб қолган жойлар ўтиб кетгани маълум бўлди, уларни ҳал этишни TV раҳбарияти Роман Турпишчевга топширди. 11 август куни намойиш чоғида бу кўрсатувдаги узуқ-юлуқ жойларни у ўзининг овози билан хаспўшлаб юбориши керак эди. Байрам телекўрсатувининг муҳимлигини ҳисобга олиб, ўша вақтдаги TV раҳбарияти бутун масъулиятни ўз зиммасига олди-да, Р.Турпишчевдан чиптани кассага қайта топширишини илтимос қилди. Шу туфайли бўлса керак, вазият тақозоси билан дўстим омон қолди.

“Пахтакор” жамоасини тиклаш аввал-бошдан нотўғри бўлган эди...

СССР ВМ ҳузуридаги Физкультура ва спорт қўмитаси 1979 йил 15 августда “Пахтакор” футбол жамоасига амалий ёрдам кўрсатиш ҳақида Қарор қабул қилди. “Чемпионат тўғрисидаги қоида”га уч йил мобайнида “Пахтакор”нинг олий лигадаги ўрни сақлаб қолинишини кўзда тутувчи қўшимча банд киритилган эди. Истисно тарзида, Тошкент жамоаси мураббийларига ҳозирги ва кейинги мавсумларда “Ўйинчиларнинг бир жамоадан бошқа жамоага ўтиш тартиби ҳақидаги йўриқнома”да кўрсатилган муддатлардан қатъий назар бошқа клублардан футболчилар таклиф этишга рухсат берилган эди. Ушбу қарорга мувофиқ “Пахтакор” уч йилгача олий лигада қолиши мумкин эди, натижалари ва мусобақа жадвалидаги ўрни бунга дахл қилмайди. Бундан ташқари, олий лиганинг барча 18 жамоасига жамоани тиклаш учун бир ёки икки футболчини юбориш тавсия этилганди. Спорт қўмитасининг қарори бир томондан “Пахтакор” ҳаётини енгиллаштирган бўлса, аммо иккинчи томондан, айрим ўйинларда ўз муваффақиятидан кўра рақиблар ғалабасидан кўпроқ манфаатдор бўлган қатор футболчиларга жуда ёмон таъсир кўрсатди. Мен ва Ўзбекистоннинг бир нечта бошқа етакчи мутахассислари бу қарорни нотўғри деб топдик. Бизнинг фикримизча, биринчи навбатда жамоани ўзбек футбол мактабини ўтаган маҳаллий футболчилар ҳисобига бутлаш керак эди. Биз 30-40 нафар энг яхши тайёргарликка эга футболчини танлаб олишни ва улардан узил-кесил маълум миқдордаги футболчиарни ажратиб олишни тавсия этган эдик. Бундан ташқари, бизда иккинчи таркиб ҳам бор эди, яхшигина мактаб кўрган ажойиб ёш футболчилар ҳамда жароҳат туфайли сафарга боролмай қолган “Пахтакор”нинг асосий таркиби футболчилари А.Могильний, Тўлаган Исоқов, Аҳмад Убайдуллаев ҳам яхши захира ҳисобланарди. Ҳа, иқрорман, бу ўйдим-чуқур ва ғоят қийин йўл, кўп ишлашга тўғри келарди, аммо бисотимизда уч йиллик муддат бор эди, бу бемалол етиб-ортарди.

Бу қарор нечоғли нотўғри эканини ваколатли шахсларга тушунтиришга кўп ҳаракат қилдик, аммо, афсуски, инобатга олишмади.

Бизга қулоқ солмай, маҳаллий амалдорлар анча енгил йўлни танлашди, Марказ ёрдамида тезда сунъий жамоа шакллантира кетишди. Келган кўплаб футболчилар захира ўриндиғида қолиб кетганлар бўлиб, жамоанинг яхши ўйинчиларини қўйиб юборишмаганди, бу табиий эди, биз буни тушунардик. Жамоада руҳий иқлим тез бузиларди ва кўп ўтмай шунақаси ҳам тез-тез учрай бошладики, очиқ-ошкора ўйинни сотиб, пул ишлаб олар эдилар. Улар ҳақида муайян мисолларда ўшандаги мураббийлар Мосягин, Секечлар гапириб беришганди. Ўйлашимча, жамоадаги бир қанча ўйинчини ҳайдаб юбориб тўғри қилган. Аммо сунъий равишда тузилган жамоани узоқ тутиб бўлмасди, бунинг оқибатини ўзингиз биласиз. Биринчи лигада бой берилган олти йил, 1986 йилда иккинчи лигага тушиб кетиш хавфи.

Биз, албатта, дардимизга малҳам бўлган ва ёрдам учун футболчиларини юборган футбол жамоаларидан ғоят миннатдормиз, албатта. Буни биз ҳеч қачон унутмаймиз, кўпмиллионли ўзбек футбол мухлислари номидан мен уларга яна бир бор ташаккур изҳор қиламан. Ўша оғир кунларда Россия, Украина, Белорусия, Қозоғистон, Грузия, ва Тожикистон жамоалари футболга хос қардошлик туйғусини намоён этдилар ва “Пахтакор”нинг янги жамоасини тиклаш учун ёрдамга ўз футболчиларини сафарбар қилдилар.

Футболга хос қардошлик туйғусини намоён этган футболчилар рўйхати:

Россия федерацияси вакиллари: М.Бондарев ЦСКА (Москва), В.Кухлевский ЦСКА (Москва), В.Глушаков ЦСКА (Москва), А.Якубик “Динамо” (Москва), А.Петрушкин “Динамо” (Москва), А.Соловьёв “Локомотив” (Москва), С.Никифоренко “Локомотив” (Москва), Сергей Башкиров “Спартак” (Москва), В.Якимцов, “Зенит” (Ленинград), С.Бондаренко “Зенит” (Ленинград), Г.Антонов “Динамо” (Ленинград), А.Журавлев “Уралмаш” (Свердловск), Украина вакиллари: В.Нечаев “Черноморец” (Одесса), С.Юрчишин “Карпати” (Львов), С.Страшненко “Корпати” (Львов). Белоруссия вакиллари: П.Васильевский “Динамо” (Минск). Қозоғистон вакили: Дмитрий Огай “Қайрат” (Олмаота). Тожикистон вакиллари: Мустафо Белалов “Помир” (Душанбе), Нуриддин Амриев “Помир” (Душанбе), Э.Гесс “Помир” (Душанбе), О.Пак “Помир” (Душанбе), Г.Ичевский “Помир” (Душанбе). Грузия вакиллари: З.Церетели “Торпедо” (Кутаиси), М.Мачаидзе “Динамо” (Тбилиси).

Ўзбек футбол мактаби вакиллари

“Пахтакор”нинг иккинчи жамоаси таркибидан – 1979 йил: А.Яновский, Г.Денисов, Д.Роман, К.Новиков, В.Ширин, И.Повалеев, С.Ковшов, В.Постнов, Г.Исломов.

Ўзбекистоннинг бошқа шаҳарларидан: М.Кабаев “Автомобилист” (Термиз), Р.Файрузов “Автомобилист” (Термиз), А.Афанасьев “Автомобилист” (Термиз), Т.Шоймардонов “Янгиер” (Янгиер), В.Ким “Янгиер”, А.Мальцев “Янгиер” (Янгиер), И.Н.Турчиненко “Зарафшон” (Навоий), Иванов “Зарафшон” (Навоий), Н.Нортожиев “Шаҳрихон” (Шаҳрихон), Р.Ҳайдаров “Шахрихон” (Шаҳрихон), В.Эннс “Нефтчи” (Фарғона), Ш. Файзиев “Динамо” (Самарқанд), А.Медянский “Металлург” (Олмалиқ), В.Карман (Мерешко), “Ёшлик” (Жиззах), Х.Бойметов “Хонқа” (Хива), И.Поваляев (РСИ), Р.Нурмуҳамедов (РСИ).

Эркаклар йиғлаганда..

Тошкентдаги биринчи ўйин 1979 йил 27 августда бўлиб ўтди. Ўша очиқ ва жазирама август оқшоми “Пахтакор”нинг 50 000 нафар чин мухлиси йиғилган эди. Ўйингоҳ узра бундай жой учун хос бўлмаган сукунат ҳукм сурарди – ҳамманинг кўзи ўртадаги яшил майдонда, ҳеч ким бир-бири билан гаплашмайди... Майкаларига мотам тасмаси тақалган “Пахтакор” ва Тбилисининг “Динамо” жамоалари футболчилари чиқиб келадилар. Ўйинчилар бошлари эгик ҳолда аста юриб боришарди... Либос шакли ўша-ўша, “Пахтакор” рамзи ҳам ўша-ўша ва ўша рақамлар. Фақат футболчилар бошқа одамлар эди... Ўзлари яхши кўрган ўйинчиларни сўнгги дақиқагача кўзлари тўрт бўлиб кутган, ҳалигача уларнинг ўлганига ишонмаган одамлар бир-бирини қучоқлаб, ҳўнграб йиғлар эди. Ўйин анчагача бошланмай турди, футболчилар майдон чеккасидан табаррук чимзорга қадам қўйгани журъат этолмаётганди – ахир, кун-кеча бу ерда ҳалок бўлган пахтакорчилар қанчалик берилиб тўп сурар эдилар...

“Ҳурматли ўртоқлар! Бугун бизнинг ўйингоҳимизда “Пахтакор” футбол жамоасининг аъзолари фожиали ҳалок бўлган авиаҳалокатдан кейин олий лига жамоаларининг ўйини биринчи марта ўтказилмоқда...” “Пахтакор” марказий ўйингоҳининг сухандони Роза Мухторова ҳаяжондан титроқ овозда дастлабки сўзларни ирод қилганда ўйингоҳдаги барча томошабинлар афсонавий жамоанинг бевақт ҳалок бўлган ўйинчилари ёрқин хотирасига баравар ўрнидан туриб бир дақиқа сукут билан ҳурмат бажо келтирдилар. Сухандон марҳум футболчилар исми-шарифини биттама-битта ўқий бошлаганида ҳамманинг юраги тобора тўлиб бормоқда – футболчилар исми-шарифи уларнинг “Пахтакор” жамоасидаги рақамлари тартибида ўқиб эшиттирилди. Ўйингоҳда биринчи марта исми шарифлар тўлиқ тилга олинди: “Сергей Константинович Покатилов, Николай Михайлович Куликов, Олим Масолиевич Аширов, Александр Иванович Корчёнов... Саккизинчи рақамга келганда диктор титроқ овозда Михаил Иванович Аннинг исмини тилга олди, Владимир Иванович Фёдоровнинг номини айтишга мажоли етмади, овоз узилди ва ҳавода аламнок ва аччиқ сукунат осилиб қолди, фақат микрофоннинг шивирию босиқ йиғи бу сукунатни бузиб турарди. Бутун ўйингоҳ барча воқеани кузатиб тураркан, кўз ёшларни тийиш амримаҳол бўлиб қолганди – кишининг ҳеч ишонгиси келмасди. Бирмунча вақтдан кейин ўзини базўр қўлга олиб, Роза Мухторова барибир бу фожиали рўйхатни охиригача ўқиди...

“Пахтакор”-79 футболчиларининг фарзандлари

90-йилларнинг бошида ҳалок бўлган футболчиларнинг фарзандлари бирин-кетин футбол майдонларида пайдо бўла бошлаганда кўзларимдан севинч ёшлари тирқиради... Улардан беш нафари Ўзбекистон чемпионати олий лигасида ўйнашга улгурган эди. Биринчи бўлиб Европа чемпиони, халқаро тоифадаги спорт устаси. “Пахтакор”нинг доимий сардори Михаил Аннинг ўғли – Дмитрий Ан майдонда пайдо бўлди. 1992 йилдан буён у “Пахтакор”-79, “Умид”, МХСК футбол жамоаларида тўп сурди. Олий лигада 15 ўйин ўйнади ва 1 та гол урди. “Пахтакор”-79 да энг кўзга яққол ташланиб турадиган ўйинчиларидан бири эди. Ҳозирги вақтда хотини билан ўғли Сергейни тарбияламоқда. Михаил Ан келажакда футбол мураббийи бўлишни орзу қиларди, бу орзуни ҳозирги вақтда унинг ўғли Дмитрий рўёбга чиқармоқда. 2010 йилдан Дмитрий Ан “Пахтакор” футбол академиясининг болалар мураббийи ҳисобланади.

У билан изма-из яловни Александр Корчёновнинг ўғли Александр Корчёнов қабул қилиб олди. У ҳам “Пахтакор”-79 да, Тошкентнинг “Бинокор”ида ўйнади, кейин узоқ вақтгача ўйновчи мураббий бўлиб юрди. Ҳозирги вақтда Александр оиласи билан Тошкентда яшайди ва халқаро бизнес билан шуғулланади. Қозон шаҳрида яшовчи акаси Сергейнинг ўғли Александр Корченов бобосининг ишини давом эттирмоқда. “Рубин” (Қозон) ФК Академиясида шуғулланади. У билан бир вақтда Тошкент футбол майдонида Юрий Загуменнихнинг ўғли – Сергей Загуменних пайдо бўлди. Футболдаги фаолиятини тугаллаганидан кейин Сергей онаси билан доимий туриш учун Канадага кўчиб кетди. Ҳужумчи Виктор Чуркиннинг ўғли – Андрей Чуркин ҳам ота ишини давом эттирди. Андрей бир қанча Тошкент ва Чимкент клубларида ўйнади. Ҳозирги вақтда Андрей оиласи ва онаси билан Волгоградда истиқомат қилмоқда. Кейин футбол саҳнасида “Пахтакор”нинг марказий ҳимоячиси Олим Ашировнинг ўғиллари – Олег ва Улуғбек Ашировлар пайдо бўлди. Олег “Умид” футбол клубида муваффақиятли ўйнади. Унинг укаси Улуғбек “НБУ” футбол жамоасининг дарвозабони эди. Олег ўғилли бўлди ва бобосининг ҳурматига уни Олим деб аташди. Умид қиламизки, келажакда унинг ўғили Олим Аширов, “Пахтакор” ўйингоҳида бобосининг йўқлигини билдирмайди...

Сергей Баканов ҳам футболчи бўлди. У 15 мавсум ўйнад, шулардан 13 таси Тошкентнинг “Трактор” жамоасига тегишли, ҳаммаси бўлиб 125 ўйинда иштирок этган. Аммо яшил майдонда яримҳимоячи Владимир Собировнинг ўғли – Олег Собиров ҳаммадан кўп тўп сурди ва ажойиб муваффақиятларга эришди. У 36 ёшида футболни тарк этди! Олег бир неча бор футбол бўйича Ўзбекистон чемпиони, Ўзбекистон ва Қозоғистон Кубоклари соҳиби. 20 йил мобайнида Ўзбекистон, Болгария ва Қозоғистоннинг етакчи клубларида ўйнади ва ҳатто Ўзбекистон миллий термасига жалб қилинган. Қарийб барча ўғиллар Физкультура давлат олийгоҳини тугаллаган ва ҳозирги вақтда шулардан кўплари спорт соҳасида ишлаб турибди.

Владимир Фёдоровнинг қизи Ирина Интерхаус Тошкент мактаб гимназиясини ва олийгоҳини битирди. Ҳозирги вақтда оиласи билан Москвада туради, битта қизи бор. Владимир Макаровнинг суюкли қизи Элина Макарова энг юқори илмий натижларга эришди. У болаларни жисмоний жонлантиришнинг энг янги дастурини ишлаб чиқди ва номзодлик ва докторлик диссертацияларини ёқлади. Бугунги кунда у жонлантириш ва спорт тиббиёти профессори, Тиббиёт фанлари доктори. Элина Макарова онаси ва ўғли Сергей билан Киевда истиқомат қилади.

Николай Куликовнинг қизи Марианна ҳуқуқшунослик касбини танлади, Михаил Аннинг қизи Элина – сузиш бўйича мураббий. Константин Бакановнинг қизи Светлана ҳам ҳаётда ўз йўлини топиб фарзандларини катта қиляпти. Сергей Покатиловнинг катта қизи Анна олий бадиий билим юртини тугаллади ва ҳозирги вақтда Ашхободда етакчи меъмор ҳисобланади, унинг синглиси Мария оиласи билан Москвада яшайди.

Сэр Бобби Чарлтон “Пахтакор”-79 хусусида

Шуниси аламлики, 1979 йилдан кейинги авиаҳалокат натижасида ўлганлар рўйхати йил сайин ортиб бормоқда... Фожиа миллатни, ирқни, мамлакат ё давлатни ажратиб ўтирмайди. 1990 йилда Италиядаги жаҳон чемпионатида таниқли инглиз футболчиси, 1966 йилдаги жаҳон чемпиони, Европанинг энг яхши ўйинчиси, “Олтин тўп” соҳиби Сэр Роберт (Бобби) Чарлтон собиқ Иттифоқ журналистлари саволларига жавоб берар экан, ўзи ҳам бундай савол беради: “Пахтакор” ҳозир қай аҳволда? Биз Англияда ажойиб Тошкент жамоасини тез-тез эслаб турамиз, чунки “Пахтакор”ва бизнинг “Манчестер Юнайтед” тақдирлари бир-бирига ўхшаш...”

Хотира... Ҳалокатда нобуд бўлган жамоалар ҳақида гоҳо кўп нарса билинмай қолиб кетади. Улар ҳақида гапириш, ёзиш, қайсидир даражада янги китоблар ёзиш мутахассислар ва журналистларнинг бурчи ҳисобланади. Ўзимнинг барча китобларимда мен атайлаб ўқувчилар эътиборини “Пахтакор”-79 га қаратавераман. Бундан ташқари, яқин дўстларим, футбол тарихчилари, мутахассислар ва журналистлар Эдуард Аванесов, Равиль Биктагиров, Владимир Сафаров, Зулфия Мўминова, Мавлонжон Йўлдошев (Шукурзода), Дилшод Исроилов, Толибжон Қосимов, Ойбек Юнусовлар “Пахтакор”-79 нинг ажойиб футболчилари хотирасига бағишланган қатор мақолалар ва китоблар нашр эттирдилар. Биз бир жойда тўхтаб қолмаслигимиз керак, барчамиз энг яхши жамоамиз ҳақидаги пок хотирани сақлашга бурчлимиз. Ўтган йиллар ичида Ўзбекистон, Россия, Исроил, Украина, Қозоғистон, Тожикистон ва Туркманистоннинг кўплаб шаҳарларида турли хотира мусобақалари ўтказилди. Футболчиларнинг қабрлари ва хотира жойлари қайта қурилмоқда. Собиқ Иттифоқнинг футбол қардошлиги ёрдамида ҳар икки самолёт қулаган жойда, Днепропетровск вилоятининг Куриловка қишлоғида ёдгорлик ўрнатилди, Тошкент шаҳар 1-сон қабристондаги “Пахтакор”-79 ёдгорлик мажмуи яқинда қайта тикланди.

Менинг орзум. Қиёматлик дўстим, эндиликда марҳум, Ўзбекистон футбол журналистикаси мэтри Эдуард Аванесов бир вақтлар авиаҳалокатда нобуд бўлган футболчилар хотирасига бағишлаб халқаро мусобақа ўтказиш таклифини ўртага ташлаганди. Бироқ бу ғоя ғоялигича қолиб кетди.. Балки ФИФА ҳомийлиги остида шундай мусобақа ўтказиш имкони бўлар? Мен “Пахтакор” ва “МЮ” жамоалари ўртасида ўртоқлик хотира матчи ўтказилишини орзу қиламан...

Йиллар ўтиб кетмоқда, бизлар эса уларнинг ҳалок бўлганига ҳамон ишонгимиз келмайди. Худди улар тирикдай, орамизда юргандай... Ҳаёт – оқар дарё. Вақт даволайди дейдилар. Аммо баъзи дардларни ҳатто ўтиб кетган йиллар ҳам бутлаёлмайди. Бундай дард эскирмайди. Хотиралар ҳар гал бу дардни янгилайверади. Пахтакорчилардан жудолик дарди ана шундай дарди бедаволардан. Нафақат ўлганларнинг оила аъзолари, балки бутун ўзбек футбол мухлислари чуқур мотамда, қайғуда эди. На ёруғ оламда, на замон измида одамлар қалбига юпанч бор. Янги авлод ўсиб келмоқда. Ўйингоҳларнинг яшил майдонларида янги футболчилар ўйнамоқда, янги номлар пайдо бўлмоқда. Аммо биз ҳануз “Пахтакор”-79 ни қидиришдан чарчамаймиз. Ноумид – шайтон, чиқмаган жондан умид, дейдилар. Ягона таскин -- “Пахтакор”-79 барҳаёт, у барча футбол мухлислари ва шинавандалари қалбида буюк хотира, емирилмас ёдгорлик бўлиб қолди.

Тошкент, 2013 йил, август.

***

Устозга барча яхши тилакларимизни Хайрулла Ҳамидовнинг ушбу мисралари орқали билдирамиз...

АХБОР ДОДАГА

Ёшлигим эсимга тушар дафъатан,

Буюк шарҳ ичига мафтун бўлганим -

Ўша шарҳ ичида улғайди отам,

Дердилар, шу бир зот менинг билганим...

Саксон ёш! Ўв, дўстлар, ҳазил иш эмас,

Не-не синоатлар, не ўтлуғ замон.

Аллоҳдан сўровим ҳар дам, ҳар нафас:

Устозни эл учун айласин омон!

Соғиниб ўтамиз, кутиб ўтамиз

Ўша зўр шарҳларни зўр иштиёқда.

...Шеър ёзай, илоё, Ахбор додамиз

Асрлик тўйини нишонлар чоғда.

Мавлон Шукурзодадан Ахбор Имомхўжаевга...