Бундан буён Ўзбекистон терма жамоаси ҳар доим Жаҳон чемпионатига чиқа олишига шубҳам йўқ. Бу иштирокчилар сонининг кенгайиши билан ҳам, ўзбек футболининг ривожланиши билан ҳам боғлиқ. Биринчи Жаҳон чемпионатига терма жамоани айнан ўзбекистонлик мураббий олиб бориши рамзий маънога эга.

Ҳозирда янги мураббий ўрнига хорижлик мутахассис номзоди кўрилаётгани ҳақида кўп гапирилмоқда. Бу мантиқан тўғри, чунки терма жамоанинг энг муваффақиятли мураббийи айнан хорижлик мураббий ҳисобланади. Словениялик Сречко Катанец. Албатта, йил бошида бетоблиги туфайли кетиб қолгани ҳам ўз таъсирини кўрсатди. Агар Сречко Жаҳон чемпионати олдидан қайтишга қарор қилганида, унинг тайинланишига кўпчилик эътироз билдирмаган бўларди. Адолат ва ностальгия нуқтаи назаридан. Яқинда ҳам кўпчилик Сречкони ўта тартибли футболи учун танқид қилган ва ҳатто Осиё Кубогида Қатардан енгилиб, мусобақани тарк этганидан кейин истеъфога чиқишини сўраганди. Бироқ ҳозир ҳамма хафа.

Шу сабабли, Кападзенинг пайдо бўлиши, қисман Катанец томонидан белгиланган муваффақиятли йўналишнинг давоми сифатида, аммо янада қизиқарли футбол билан – бутун мамлакат учун мураббийларни, шунингдек, футболчи-мураббий-ЎФА занжиридаги ўзбек футболидаги уйғунлик ва ўзаро ишончни тарғиб қилиш учун катта имконият. Футболчилар Кападзега ишонмоқда. Улар ўртасида ўзаро алоқа ўрнатилган. У ҳамкасблари орасида ҳурматга сазовор бўлган ёш мутахассис. Кападзе Равшан Эрматов билан ҳам илиқ муносабатларга эга.

Янги мураббийнинг келиши эса катта мусобақага тайёргарлик кўриш учун вақт борлигини англатади. Кўпчилик бир йил етарли деб ёзади. Лекин ишонч йўқ. Зеро, Ўзбекистон терма жамоасининг расмий ўйинлари қолмади. Олдинда CAFA Кубоги ва бир нечта ўртоқлик ўйинлари турибди. Шу билан тамом. Янги мутахассис ўзбек футболчиларининг имкониятларини охиригача ўрганмаслигини тушуниш керак. У ҳатто ҳамма билан танишиб ҳам улгурмайди. Маданиятни, менталитетни тушунмайди. Бу эса жуда муҳим. Қолаверса, амалиёт шуни кўрсатдики, мотивацияга эга ва мотивациясиз Ўзбекистон терма жамоалари мутлақо бошқа-бошқа жамоалардир. Кузда Тошкентга легионерларсиз келадиган Эрон билан ўйинда ёки жиддий бўлса-да, умуман мотиватсияси бўлмаган рақиблар билан ўртоқлик учрашувларида Ўзбекистон терма жамоасида қандай мотивация бўлади? Демак, Жаҳон чемпионатига янги мураббий келган терма жамоа, ким бўлишидан қатъи назар, хом йўл билан боради. Бу эса жуда катта хавф.

Янги мураббийликка номзодлар орасида Йоахим Лёв номи ҳам бор. Унга ўзбек футболининг кўплаб мухлислари қизиқади. Аввалроқ у 17 йил давомида Германия терма жамоасида ишлаган ва у билан жаҳон чемпионлигини қўлга киритган. Лёвнинг тайинланишида ҳеч қандай ёмон нарса йўқ, аммо ЖЧдан кейин ва дарҳол беш йиллик шартнома билан. Айни дамда у 4 йилдан бери мураббийлик қилмаяпти. Ўзбекистон терма жамоаси ҳам Германия эмас. Лёв ҳеч қачон чекланган ресурс билан ишламаган. Футболчиларимизга бўлган самимий муҳаббатимга қарамай, Шомуродов Клозе эмас, Машарипов Ўзил эмас, Ўрунов Мюллер эмас. Ҳатто Аббос ҳам Гёце эмас, Ҳусанов ҳам Хуммельс эмас.

Баъзи журналист ва блогерлар ҳозирнинг ўзида Лёвни таклиф қилиш зўр бўлишини, у Ўзбекистон терма жамоасига хориж матбуоти эътиборини тортишини айтишмоқда. Мисол тариқасида Жаҳон чемпионатида матбуот эътиборидан четда қолган Того терма жамоасини келтиришмоқда. Шундай бўлиши ҳам мумкин, фақат эътибор Ўзбекистонга эмас, орадан 4 йил ўтиб, эски хотира бўйича манфаатли таклиф киритилган Лёвнинг шартномасига қаратилади. Бунинг устига, тайёрига келишни таклиф қилишди. Халқаро журналист сифатида айтишим мумкинки, Лёв фақат биринчи матбуот анжуманидагина қизиқарли бўлади. Ундан Ўзбекистон терма жамоасига қандай пайдо бўлиб қолгани ва "нормал" даражага қайтмоқчи эканлиги ҳақида сўрашади. Балки Ҳусанов ва Гвардиола ҳақида бирор нарса сўрашар. Шу билан тамом.

Бундай ёндашув хорижий оммавий ахборот воситалари ва экспертлар томонидан тушунмовчилик ва кулгидан ташқари бошқача муносабатни келтириб чиқаришига шубҳа бор. Ва хорижда айнан "асоссиз равишда ўз мураббийини реклама қилинган юлдуз учун суриб қўйиш" сифатида тақдим этилади. Ва бу бошқа барча муаммоларни Лёв ёки бошқа ажойиб мутахассис номи билан ниқоблаш истаги каби кўринади. Бу худди уйда гулқоғози йиртилган деворга жуда қиммат картина осиб қўйишдек – ўзбек футболига нисбатан тўғридан-тўғри ҳурматсизлик.

Ҳозирги вазиятда ҳар қандай хорижлик мураббий катта пулга ишлайди. Аллақачон яхши бюджет ажратилган. Аммо якуний қарор қабул қилинмаган. Ўзбекистон терма жамоасидаги хорижлик мутахассис "миллион доллар" ва масъулият остида қолиши табиий. Хўш, қандай футбол кўрамиз? Катанецникидан ҳам ёмонроқми? Мураббий ўйинчиларни тўлиқ тушунмайди ва уларга ишонмайди. Якунда футболчилар ҳимояга ўтиришади. Ҳеч қандай комбинацион футбол ҳақида гап кетмайди.

Шунинг учун ўзбек футболчилари учун ҳеч қандай реклама, айниқса, ҳужумкор режа бўлмайди. Уларнинг барчаси ҳимояда юради, ҳужумда ташаббус кўрсатмайди, чунки мураббий шартли Франциядан 6 та тўп ўтказиб юбормаслик учун ўз вазифаларига содиқ қолади. Жамоага бўлган қизиқиш бош мураббийнинг исми билан эмас, ўйин сифати билан ўлчанади. Сиз шартли Манчинини ёллаб, муваффақиятга эриша олмаслигингиз ёки 2022 йилда Тунисда бўлгани каби деярли ҳеч ким таниманйдиган Жалил Кадри билан мундиалга келиб, Франция терма жамоасини мағлуб этишингиз мумкин. Умуман, ўтган Жаҳон чемпионатида Кападзе билан боғлиқ ҳолатга ўхшаш камида иккита кейс бўлган ва ҳар иккисида ҳам маҳаллий мураббийлар фойдасига танлов қилинган.

Биринчи кейс – Чеслав Михневич ва Польша терма жамоаси. Польша ёшлар жамоасининг собиқ мураббийи польшаликлар гуруҳдан 2-ўрин билан чиқиб, плей-офф босқичига йўл олганидан кейин кутилмаганда истеъфога чиққан португалиялик Пауло Соуза ўрнига келди. Хабарингиз бор, Россияга қарши ўйин бекор қилиниб, Польша автоматик равишда кейинги босқичга йўл олди ва Михневич қўл остида Швецияни турнирдан чиқариб юборди. Жаҳон чемпионатида эса польяклар 1/8 финалга йўл олишди ва у ерда бўлажак финалчи Франция терма жамоасига ютқазишди. 1:3.

Иккинчи ва энг намунали кейс – Валид Ригари ва Марокаш терма жамоаси. Валид Жаҳон чемпионати бошланишига икки ой қолганида терма жамоани қабул қилиб олди. У Жаҳон чемпионати йўлланмасини қўлга киритган босниялик Воҳид Халилхожичнинг ўрнини эгаллади. Ўйлайманки, марокашликларнинг муваффақияти ҳақида ҳамма билади – тарихда биринчи марта ЖЧ ярим финали.

Ҳозир дунёда ўз мураббийларига таяаниш – мода. Ўтган Жаҳон чемпионатида миллий мутахассислар бошчилигида 23 та терма жамоа ташриф буюрган эди. Чет элликлар асосан осиёликлар ва америкаликларни олиб кетишди, шунда ҳам етакчилар эмас. Европаликлар ва африкаликлар асосан ўз мураббийларига таянишади. Қизиғи, 16 нафар прей-офф иштирокчисидан 15 тасида маҳаллий мураббийлар ишлаган. Кейинги босқичда эса хорижлик мураббийлар қолмади.

Нега шундай? Тренерлик цехи рекламаси ҳақида гапиришди, ватанпарварлик ҳақида шундоқ ҳам ҳаммаси тушунарли. Аммо энг муҳими – ақлдан оздирадиган босим йўқ, айниқса, гап топ-жамоалар ҳақида кетмаганда. Ўша Кападзе. Кўп миллионли маоши йўқлиги, ватанпарварлиги ва ЖЧдан кейин барибир шартли Лёвга алмаштирилиши мумкинлигини тушунгани учун у ўзи ва йигитларни сўнгги жангга тайёрлайди.

Ўзбекистон чемпионатга сиқилиб эмас, нафас олиб бориши керак. Шимолий Америка ўзига ишонган ва очиқ одамларни яхши кўради. Йўқ жойдан саргузашт изловчиларни яхши кўради. Ким ҳеч ким бўлган бўлса, у ҳамма бўлади.

Қўрқиш керак эмас. Ўзингизга ишонишингиз керак ва ҳаммаси яхши бўлади. 2016 йилда Исландия терма жамоасини эсланг. Айнан исландиялик мухлислар хитобини ўзбекистонлик мухлислар ўзлаштириб олишди. Демак, Ўзбекистон терма жамоасини ҳам викинглар жамоаси билан боғлашади. Айнан ўша исландияликлар учун муваффақиятли бўлган ЕВРОдан сўнг улар ҳақида бор овозда гапира бошлашди. Ушбу жамоани маҳаллий мутахассис Хеймир Хадльгримссон ва менталитетига кўра яқин бўлган швед Ларс Лагербек тенг ҳуқуқли равишда бошқарган. Қандайдир натижага эришиш учун уларга беш йил ва Исландия футболини мукаммал тушуниш керак бўлди.

Александр Троицкий

Лёв кутиб турсин (мутолаа учун)